محمدعلی فیاض‌بخش: روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت، روز بزرگداشت خیام بود. حکیم عمر خیّام، ریاضی‌دان، فیلسوف، اخترشناس و ادیب قرن پنجم هجری، از معدود مفاخر ایرانی است، که می‌توان وی را «همه‌چیزدان» دانست. وجوه جامع شخصیتی وی، بیشتر با همان عناوین ذکرشده برجسته شده، اما بدان سبب که در زمان او دانش روان‌شناسی هنوز از فلسفه جدایی و تفکیک نیافته بود، نظریات روان‌شناختی این حکیم، در سایه قرار گرفته است.

در انطباق با نظریات و رویکردهای نوین روان‌شناختی، عمر خیام را می‌توان واضع نظریه‌ی «روان‌شناسی مثبت» و رویکرد «واقعیت‌درمانی» دانست؛ چیزی که دو روان‌شناس شهیر معاصر، مارتین سلیگمن و ویلیام گلاسر، امروزه این دو برند را به نام خود پیوند زده‌اند.

جامع‌الاطرافی این شخصیت بی‌نظیر- که از یک‌سو تحت تأثیر علمی و معنوی ابن‌سینا بوده و از دگرسو شاگردی مستقیم امام موفق نیشابوری را داشته- رباعیاتش را در کنترل ریاضیاتش قرار داده و با منطقی ریاضی‌گونه، رباعیاتی جاودانه خلق کرده؛ بدان‌گونه که از متن لطیف اشعار او، منطق متقنی از ریاضی دیده می‌شود؛ و این همان رویکرد واقعیت‌مداری است که وی را در قامت روان‌شناسی صاحب‌نظر جلوه داده‌است.
هنگامی که می‌گوید:

از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن…فردا که نیامده‌ست فریاد مکن…بر نامده و گذشته بنیاد مکن…حالی خوش باش و عمر بر باد مکن

دقیقا امتزاجی شگرف و معجزه‌گون از ریاضیات و ادبیات را به عمل آورده است.

منطق او در رباعی فوق، منطق تفکر سیستمی و بروندادهای واقعی است، و نظریه‌ی وی در این چارپاره، «واقعیت‌گرایی» و «مثبت‌اندیشی» است؛ چیزی که امروز در رویکردهای درمانی روان‌شناختی جای پای محکمی یافته است.

…چندی پیش از جایی و فردی، سخن از محدود و محصورساختن آرامگاه این حکیم جهان‌شمول برآمد، که البته زود به خاموشی گرایید، اما برخی تجربه‌های زیسته، این هشدار را برمی‌آورَد، که بعضی از این صداها پس از خاموشی موقت، دوباره از جایی و جاهایی پژواک برمی‌گیرند و البته هزار دریغ و افسوس.

استاد شهید مطهری، نظریه‌ی بلندی دارد تحت عنوان «خدمات متقابل اسلام و ایران». بی‌تردید یکی از بزرگ‌بانیان این خدمات، حکیم عمر خیام بوده‌است.

• نویسنده : یزدفردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا